godzina

1. Czarna godzina

a) «okres największych trudności, nieszczęść, kłopotów, zwłaszcza materialnych»: Wpłacam pieniądze do banku, odkładam na czarną godzinę. Viva 18/2000.

b) «ostatnie chwile, dni przed śmiercią własną lub kogoś bliskiego»: (...) niejedna z nich miała już trumnę, przetrzymywaną na strychu, zakupioną za starczą rentę, żeby było już wszystko gotowe na czarną godzinę, bielizna w szafie poukładana starannie na półkach, czarna suknia i trupięgi. J. Himilsbach, Przepychanka.

2. Czyjeś dni, godziny itp. są policzone «ktoś jest umierający»: (...) przyjął swego osobistego lekarza, od którego dowiedział się, że cierpi na nieuleczalną chorobę – raka żołądka, i że dni jego są policzone. Z. Morawski, Watykan.

3. Dwadzieścia cztery godziny na dobę «przez cały czas, bez przerwy»: Firma zapłaci częściowo za pana studia, ale musi pan wstawać o 7 rano i być dyspozycyjny przez dwadzieścia cztery godziny na dobę (...). WO 30/09/2000.

4. Godzina prawdy «sytuacja, w której ktoś dowiaduje się czegoś ważnego o sobie lub o innych»: (...) w godzinie prawdy (...) zdawali sobie sprawę, że żyją wśród fałszu (...). J. Pomianowski, Miesiąc.

5. Godzina próby «sytuacja, w której ktoś musi uporać się z jakimś problemem, sprawdzić własne możliwości, wystawić się na próbę»: (...) dobrze jest nie wiedzieć wszystkiego do końca o sobie i o innych, bo wtedy można wierzyć, że i ty sam, i inni jesteście lepsi, niż się wydaje, zdolni do wielkich czynów i niezawodni w godzinie próby. E. Nowacka, Może.

6. Godzina zero «chwila rozpoczynająca coś ważnego, jakieś wydarzenie historyczne lub jakiś proces»: Na dwa dni przed „godziną zero” – jak nazywano termin przybycia ministrów do Komitetu Wojewódzkiego – odbyła się u nas próba generalna. R. Antoszewski, Kariera.

7. Młoda godzina «o porze dnia jeszcze wczesnej dla kogoś»: (...) jest jeszcze młoda godzina, więc należy mi się trochę wolności. P. Mikołajczak, P. Siekański, A. Znojek, Wojsko.

8. Ostatnie godziny «ostatnie chwile przed śmiercią»: Patrząc na skręconą staruszkę, która na snopku słomy w stodole pomimo wszystko skonać nie mogła, a żyć w tych warunkach nie mogła również, wspominał matkę swą i jej ostatnie godziny. S. Żeromski, Przedwiośnie.

9. Późna godzina «o porze dnia: wieczór albo noc»: Już późna godzina. Pan Franciszek żegna się szarmancko z gospodynią, pochylając się z głębokim szacunkiem nad jej dłonią. K. Kolińska, Orzeszkowa.

10. Wczesna godzina «o porze dnia: ranek»: Chociaż było bardzo wcześnie, widział (...), iż większy niż zazwyczaj ruch panował na ulicach Warszawy o tej wczesnej godzinie. J. Iwaszkiewicz, Sława.

11. Wymówić, wypowiedzieć, powiedzieć coś w dobrą godzinę «powiedzieć coś w momencie, kiedy nastąpił korzystny obrót sytuacji»: (...) życzenie zobaczenia syna wypowiedziała w dobrą godzinę, jeszcze tego samego dnia Jerzy zjawił się u matki. Roz tel 1998.

12. Wymówić, wypowiedzieć, powiedzieć coś w złą godzinę «powiedzieć coś w momencie, kiedy nastąpił niekorzystny obrót sytuacji, mówieniem sprowokować los»: – I tak poradzimy sobie. – Ale snadź słowa te wypowiedział w złą godzinę, gdyż nagle poczuł się objęty czyjąś mocną ręką, która zdławiła go bezlitośnie. T. Konwicki, Dziura.

13. Z godziny na godzinę

a) «szybko, nagle, niespodziewanie»: Więzienia nie powstaną z godziny na godzinę. PR wyw 2000.

b) «o procesach postępujących stopniowo: ciągle, nieprzerwanie»: Z godziny na godzinę Jadzia czuła się coraz gorzej. Nie mogła mówić, jeść i pić. SE 03/02/1998.

Dziecinna godzina zob. dziecinny 2.

Liczyć dni i godziny do czegoś zob. liczyć.

Mała godzina, małe pół godziny zob. mały 1.

Nie znać dnia ani godziny zob. dzień 8.

Przyszła na kogoś zła godzina zob. zły 2.

Szara godzina zob. szary.

Wybiła czyjaś godzina zob. wybić 4.

Wybiła czyjaś (ostatnia) godzina zob. wybić 5.

Wybiła godzina czegoś zob. wybić 6.

Żyć, życie z godziny na godzinę zob. żyć 12.